Rotnandi siðferði eða siðblinda?

Allnokkur umræða hefur undanfarið verið um hvort leyfa eigi spilavíti eða ekki.  Þeir sem eru á móti spilavítum óttast að þeir sem minna mega sín geti farið illa vegna spilaáráttu sinnar og jafnvel siglt heilu fjölskyldunum í kaf.  Þetta er sannarlega umræða sem á rétt á sér og vonandi verður hið snarasta fundin sanngjörn og kærleiksrík lausn.  

En það eru skelfilegri hlutir í gangi fyrir framan nefið á okkur heldur en hugmyndir um spilavíti.  Enn eru lög og reglur galopin fyrir allskonar siðblindri okurlánastarfsemi.

Gyllt og fögur ásyndum okurlánastarfsemi er farin afstað með fyrirheit og lokkandi tilboð um peninga í vasann hvenær sem er sólarhrings.  Þarna eru greinilega menn sem vita sínu viti.  Menn sem safnað hafa reynslu af útrásinni, menn sem kunna að búa til peninga, menn sem eru tilbúnir til að bjarga þeim sem engan pening eiga og lána þeim fram að næstu útborgun. Það er  meira að segja hægt að fá lán við barborðið þegar pening skortir fyrir næsta glasi og við getum ekki hætt.  Er það ekki hughreystandi að vita að við erum ekki búnir að tapa öllum siðleysingjunum af landi brott?    

En veltum fyrir okkur hvað Hraðpeningar og Kredia eru að gera með lánastarfsemi sinni?  Hverjir eru líklegastir til að þurfa á svona skyndilánum að halda?  Ég held að svarið liggi í augum uppi.  Það eru einstaklingar sem eiga fáar krónur fyrir eða kunna illa að fara með peningana sína.  Í báðum tilvikum eru peningavandræði til staðar. 

Segjum að ég hafi 80.000.- til nettó ráðstöfunar mánaðarlega, ég eyði peningnum allt of fljótt og fæ svo lánaða 10.000.-   Næsta mánuð er ráðstöfunarfé mitt orðið 67.500.-  Þá neyðist ég til að fá 20.000.-  lánaðar sem valda því að næsta mánuð hef ég 55.250.- til ráðstöfunar og verð að fá aftur lánað!  Svona gengur þetta og ég er fastur í vítahring lánaokrarans. 

Af hverju að lána ofangreindum  einstaklingum? Jú, þetta er fólkið sem verst er statt.  Hvað ættu hinir að gera með okurlán?  Þetta er fólkið sem um hver mánaðarmót er alveg að missa tökin á fjármálum sínum og sjálfum sér.   Þá er hættan á að leitað sé frekar í skyndilausnir eins og hraðkredit er.  Sem sagt, þetta eru einstaklingar sem auðveldara er að ræna án þess að vera tekinn fyrir ránið.  Löglegt en siðlaust rán án refsingar.   

Þessi okurlánafyrirtæki lána þér pening bara með 25% lántökugjaldi í fyrsta skiptið.  Ef viðkomandi hefur ekki greitt á 15. degi þá bætist við 900 kr. næsta virka dag.  Ef greiðslan hefur ekki verið framkvæmd innan 10 daga frá gjalddaga þá geta bæst við allt að 11.000 kr. í ofaná.   Hugmyndin að láni sem hófst með 10.000 kr. króna skyndiláni orðin 24.400 kr. á 25. dögum.  Og hér er ballið bara að byrja fyrir þá sem ekki geta greitt.  Við þekkjum flest hvernig svona hlutir vefja upp á sig, aukinn kostnaður, skráning á lista hjá Lánstraust o.s.frv. 

Ósvífnin virðist engan enda ætla að taka í okkar brotna samfélagi, endalaust virðast menn vera tilbúnir að stíga fram og traðka á þeim sem ekki kunna að setja mörk í sínu lífi.  Galdurinn er að fá okkur til að trúa að þetta sé allt gert í nafni hjálpsemi og umhyggju fyrir náunganum.  En í raun er verið að reyna að ná í þá fáu sem ekki eru nú þegar komnir á vanskilalista.   Og undirliggjandi hvötin er græðgi og allt gert með eigin hagsmuni í fyrirrúmi, án nokkurrar hugsunar um hverjir munu verða undir.

Ætlum við sem þjóð að loka augunum fyrir siðferðisleysi sem nýtir sér vanmátt þess sem orðið hefur undir á leið sinni gegnum lífið.  Ætlum við að haga okkur áfram eins og við gerðum fram á haustið 2008?  Af hverju að eyða málningunni á hús þeirra sem nú þegar hafa rænt okkur?  Af hverju ekki setja stopp á möguleikann á svona misnotkun? Er ekki kominn tími til að setja lokið á brunninn og bjarga barninu áður en það dettur ofan í?  Verðum við alltaf að laga allt eftir á sbr. trega okkar til að leggja í forvarnarstarf almennt?  Samfélag okkar kostar alltof mikið vegna þess að við höfum ekki þolinmæði að vera með almennilegar forvarnir. Í stað þess að byrgja brunninn verðum við að byggja dýr sjúkrahús og fara kostnaðarsamar leiðir til lækninga.  Hugsum lengra en til fjögurra ára gott fólk og fylgjumst betur með þeim sem eiga að setja lög okkur til verndar og hagsbóta ekki til trafala og frelsissviptingar eins og sumir frjálshyggjupostular virðast telja að forvarnarstarfsemi sé.   

Tími hugrekkis er kominn, tími til að framkvæma, tími kærleika fyrir náunganum.  Opnið augun og þið munið sjá! Opnið hjartað og þið munum upplifa og finna að okkur er ekki sama.

Höfundar greinarinnar:

Percy B. Stefánsson
Kjartan Pálmason
Ráðgjafar hjá Lausninni.