Að ræna aðra þroska

Hvað er að taka ábyrgð af öðrum og af hverju er það slæmt? Við sem erum fullorðin búum öll yfir ákveðinni reynslu, þekkingu og þroska. Reynsla okkar er byggð á upplifunum, einhverju sem við höfum tekist á við, þurft að læra, fengið að upplifa. Þekkingin er svipuð, hún kemur einhverstaðar frá, er eitthvað sem við geymum með okkur. Þroskinn verður til af reynslu, þekkingu og upplifunum sem við höfum öðlast á lífleiðinni. Oft er talað um að þeir sem mestan þroska hafa eru þeir sem mestar raunir hafa upplifað.

Að taka ábyrgð af öðrum er í raun að hindra viðkomandi í því að ná sér í eigin reynslu, þekkingu, upplifun og þroska. Við skulum nefna nokkur dæmi: Ef við t.d. vekjum alltaf unglingana okkar á morgnana til að fara í skóla af ótta við að þeir myndu ekki vakna annars, þá erum við að hindra þá í því að læra að vakna sjálf/ur á morgnana. Þetta er kannski eðlileg aðgerð ef um er að ræða ósjálfbjarga barn eða andlega fatlaðan einstakling en ekki stálpaðan ungling. Hvenær á unglingurinn að læra að vakna sjálfur ef við gerum það alltaf fyrir hann?

Hugsum okkur foreldri sem hefur tekið að sér fjármál unglingsins. Allar tekjur unglingsins fara inn á reikning sem foreldrið á eða hefur aðgang að. Foreldrið úthlutar unglingnum hluta af peningnum og leggur restina inn á söfnunarreikning. Þegar unglingurinn tekur síðan ákvörðun að fara að heiman, þá fær hann umsjón yfir reikning með jafnvel þó nokkurri upphæð sem foreldrið hefur safnað. Annaðhvort eyðir unglingurinn peningnum í eitthvað ónytsamt, nytsamt eða geymir hann áfram. Hann fer að búa sjálfur og fær nú laun inn á sinn reikning. Þar sem hann er vanur að eyða peningunum sem hann fær í hendurnar, ekki vanur að leggja neitt til hliðar, þá eru miklar líkur á að hann eyði öllum laununum nokkuð fljótt. Á þessum tíma er unglingurinn kominn með meiri ábyrgð á hendur, eins og að borga leigu, kaupa mat, jafnvel vera í sambúð og því getur skapast heilmikið vandamál peningalega hjá viðkomandi.

Foreldri kaupir áfengi fyrir unglinginn sem ekki er orðinn nógu gamall til að kaupa það sjálfur. Foreldrið notar jafnvel þá réttlætingu að ef það kaupir það ekki þá mun unglingurinn kannski kaupa landa sem gæti reynst hættulegur, vera handtekinn við að biðja aðra að kaupa fyrir sig o.s.frv. Með gjörðum sínum er foreldrið með þessu að samþykkja drykkju unglingsins þó svo að lögin banni slíkt. Foreldrið er einnig að sýna unglingum að það sé allt í lagi endrum og eins að brjóta lög. Foreldrið hindrar unglinginn í að bera ábyrgð á gjörðum sínum og taka afleiðungum gjörða sinna. Foreldrið er að taka ábyrgðina á sig ef eitthvað gerist meðan unglingurinn er að drekka. Foreldrið er að auka líkurnar á því að unglingurinn geti stórskaðast andlega, líkamlega og félagslega með því að byrja drykkju of snemma.

Mín reynsla er sú að foreldrar láta of oft undan þrýstingi samfélagsins. Unglingarnir koma heim segja að vinir sínir megi vera þetta lengi úti og foreldrar þeirra leyfi þeim þetta og hitt. Auðvitað viljum við ekki vera vondir foreldrar svo við látum undan. En hvor leiðin er verri fyrir unglinginn að hann fái það sem hann vill eða að foreldrarnir setji reglur sem þau vita að eru góðar. Hverjir eru með meiri þroska og meiri þekkingu, foreldrar eða unglingur?
Hver á að stjórna heimilinu unglingurinn eða foreldrið? Hver á að ala upp unglinginn, unglingurinn sjálfur eða foreldrið? Við sjálf sem foreldrar eða makar við vitum að með því að takast á við vandamálin þá öðlumst við reynslu. Leyfum unga fólkinu að takast á við sín mál. Styðjum þau en gerum ekki hlutina fyrir þau. Hjálpum þeim að hjálpa sér sjálfum.

Höfundur:
Kjartan Pálmason
Ráðgjafi Lausnarinnar
www.lausnin.is